W tym artykule po raz kolejny pochylę się nad postacią twórcy Brytyjskiego Faszyzmu- Oswalda Mosleya. W poprzednim artykule skupiłam się na jego życiu i spojrzeniu na naród[1], które głosił. Tym razem pragnę przybliżyć jego koncepcją państwa i ustroju.
Ustrój polityczny
Oswald Mosley podobnie jak inni twórcy faszyzmu tworząc swoją koncepcję ustroju sprzeciwiał się państwom liberalno-demokratycznym. Jednakże w odróżnieniu do innych doktryn faszystowskich Mosley skupił się także na analizie ekonomicznej, ponieważ dostrzegał, że problemy ekonomiczne przerosły instytucje polityczne, dlatego pragnął zmian w ustroju.
Oswald Mosley nie odrzucał całości obowiązującego ustroju, choć piętnował jego nieudolność i pragnął je zreformować. Chciał on stworzyć ustrój zbudowany na korporacyjnym spojrzeniu na państwo z wykorzystaniem instytucji demokratycznych, które były efektywne. Mosley pragnął zrekonstruować formę organów państwowych, partii politycznych i innych formalnych bądź nieformalnych grup uczestniczących w działaniach politycznych. Naczelną myślą było stworzenie ustroju wysoce efektywnego i sprawnego decyzyjnie. Jak twierdził cokolwiek jest dobrego z przeszłości, uznajemy to i szanujemy[2], te słowa potwierdzają wykorzystanie sprawnych organów państwa w tworzeniu nowego ustroju.
Pierwowzór koncepcji zmian systemu politycznego składał się przede wszystkim z dwóch aspektów. Pierwszy zakładał utworzenie ścisłej hierarchii, której szczyt byłby dominujący nad resztą. W ten sposób wszystkie dziedziny władzy miałyby funkcjonować w granicach, które wyznaczy rząd faszystowski. Drugim aspektem było powiązanie liderów z elektoratem oraz wprowadzeniem zasady wodzostwa, która miała się charakteryzować osobistą odpowiedzialnością za decyzje.
Mosley w swoim dziele z roku 1932 The Grander Britain opisał strukturę władzy politycznej. Miała ona zachować aktualne ramy monarchii, parlamentu i rządu, jednak dwa ostatnie miały się zmienić. Pragnął on by to rząd miał funkcję nadrzędną, ponieważ to jemu przypisywał funkcję gospodarczej rekonstrukcji państwa. Dążąc do takiego stanu rzeczy twórca BUF[3] pragnął stworzyć państwo decyzyjne. Podkreślał, że rząd powinien być suwerennym organem władzy, który będzie posiadał uprawnienia do stanowienia prawa. Mosley po swojej działalności w Izbie Gmin krytykował ich proces legislacyjny. Po swoich doświadczeniach z działalności w Partii Pracy uważał, że polega on na rozproszeniu odpowiedzialności w sprawach wagi państwowej poprzez referowanie problemów coraz to nowym grupom, co powodowało, że decyzja nie zapadała. W Izbie Gmin i Izbie Lordów chodziło o pozbycie się odpowiedzialności, a nadając wiodącą rolę rządowi można było ukrócić te tendencje.
W pierwszej edycji dzieła The Grandier Britian Mosley zawarł możliwość odwołania faszystowskiego rządu poprzez zgłoszenie votum nieufności uchwalonego przez parlament, dzięki temu dawano narodowi szansę na kontrolę tego organu właśnie dzięki wybranemu przez naród parlamentowi. W tej koncepcji dokonał jednak zmian w roku 1934 dając narodowi bezpośrednią możliwość odwołania rządu poprzez referendum. Według Mosleya naród nie rzadziej niż raz na 5 lat miał poprzez powszechne głosowanie wyrażać swoje zdanie na temat rządu, ponieważ faszystowska rewolucja miała być oparta na poparciu narodu. W przypadku nie poparcia przez naród rząd powinien podać się do dymisji, po czym król jako głowa państwa powołuje nowych ministrów, którzy mają być zaaprobowani przez naród.
Według założeń Mosleya długość kadencji faszystowskiego parlamentu także miała nie być określona, a miała ona być zakończona poprzez referendum narodowe, które miało być nie rzadziej niż co pięć lat, czyli tyle ile obecna kadencja parlamentu. Miało to doprowadzić do zaniku ospałości, bo politycy będą oceniani przez naród. Każdy obywatel posiadałby dwa głosy. Jeden głos miał na celu akceptację lub odrzucenie polityki władz i to wynik tego głosowania mógł zakończyć kadencję rządu. Drugi głos natomiast miałby być na podstawie profesji wykonywanej przez głosującego i miałby na celu ocenę reprezentowanej profesji w rządzie, ponieważ posłowie byli wybierani na podstawie profesji, a nie terytorium. Sposób wyboru posłów na podstawie bazy zawodowej, a nie terytorialnej wywodzi się z korporacyjnej koncepcji państwa[4].
Mosley miał na celu utworzenie rządu, który byłby narodowy i większy nacisk będzie kładł na prawa większości, o których często zapominano dywagując nad prawami mniejszości. Unifikacja państwa i narodu skłoniła Mosleya do odebrania uprawnień mniejszościom w faszystowskim parlamencie, a jego polityka zakładała przeważenie woli większości nad wolą mniejszości.
Państwo korporacyjne
We wcześniejszej części artykułu wspominałam, że Oswald Mosley pragnął wprowadzić państwo korporacyjne. Taka idea towarzyszyła mu już w latach 20-tych, czyli zanim zaczął fascynować się faszyzmem i tę ideę zaaplikował w BUFie, którego był twórcą i autorytetem. Taka koncepcja państwa ukształtowała się dzięki wielu czynnikom, jednym z najczęściej wymienianych jest oparcie doktryny faszyzmu brytyjskiego na doświadczeniu faszystów włoskich. Wszystkie tworzące się ugrupowania faszystowskie w Wielkiej Brytanii na początku była pod silnym wpływem Benita Mussoliniego. Te ugrupowania ukazywały niedoskonałości systemu demokratycznemu i parlamentarnemu przekształcały się z paramilitarnych grup w partie oparte na wzorcach zaciągniętych od Włochów.
Mimo początkowego zainteresowania doświadczeniami włoskimi Mosley zaczął sceptycznie podchodzić do adaptacji ich na grunt brytyjski. Jego sceptyczne podejście było związane z wprowadzeniem przez Mussoliniego wielkiego kapitału. Dlatego idea Mosleya opierała się częściej na ideologii volkistowskiej[5], mimo że to włoska idea była podłożem fascynacji takim rozwiązaniem.
Jednakże jak możemy to zobaczyć w pierwszej części artykułu koncepcja Mosleya była bardzo szeroka i oparta na chęci reformy wynikającą z własnych doświadczeń. Twórca BUFu stworzył ramy do korporacyjnej koncepcji państwa brytyjskiego, ale szczegóły opracował Aleksander Raven-Thomson[6], chcąc doprecyzować zarys tworzony przez Mosleya w książce The Coming State.
Oswald często powoływał się na idee Ravena, ponieważ uważał ją za osadzony w tradycji brytyjskiej i posiadający interesującą interpretację włoskiego i niemieckiego korporacjonizmu. Mosley uważał misję wprowadzenia państwa korporacyjnego za cel faszyzmu i formalnie był on taki do końca, choć w latach 1934-1937 taka koncepcja zeszła na dalszy plan z powodu obniżenia radykalizacji społeczeństwa i BUF zaczął się kierować ku antysemityzmowi.
Mosley porównywał naród i państwo do wielofunkcyjnego organizmu i jako naturalne jest tu wzajemne oraz solidarne oddziaływanie ich na siebie, co przeciwstawia się zindywidualizowanemu liberalizmowi. Jego celem było stworzenie społeczeństwa współdziałającego ze sobą i dla wspólnego dobra. Brytyjski faszyzm zakładał powrót do średniowiecznych cechów rzemieślniczych oraz koncepcję katolicką, które zakładały współpracę, a nie konkurencję.
Oswald Mosley pragnął prowadzenia korporacyjnego państwa by zmienić stary system rządów, który jest w stanie zaspokoić potrzeby związane ze zmianami w gospodarce. Dzięki takim zmianom Mosley pragnął uzdrowić społeczeństwo i popchnąć je do odpowiedzialności na całość.
Zofia Sokolnicka
Bibliografia:
-
Cesarz, Od “Wiekszej Brytanii” do zjednoczonej Europy, Wrocław, 2006, str. 235-260
-
Państwo korporacyjne, w: Encyklopedia PWN
-
https://religie.wiara.pl/doc/2160051.Volkizm
[1]http://www.szturm.com.pl/index.php/miesiecznik/item/823-zofia-sokolnicka-spojrzenie-na-narod-wedlug-oswalda-mosleya
[2] O. Mosley The Grander Britain, 1932, s. 30
[3] Brytyjska Unia Faszystów- ugrupowanie polityczne założone przez Oswalda Mosleya i działające w latach 30 XX wieku w Wielkiej Brytanii.
[4] Państwo korporacyjne to państwo oparte na organizacji społeczeństwa w przymusowych korporacjach zawodowych zrzeszających pracodawców i pracowników.
[5] Volkizm- ideologia zakładająca wybranie i wyższość rasy germańskiej(volk).
[6] Aleksander Raven-Thomson(1899-1955) wstąpił do BUF w roku 1933 jest uznawany za głównego ideologa partii, do końca życia był zwolennikiem polityki Oswalda Mosleya.