Poglądy polityczne Machiavellego kształtowały się pod wpływem rozwoju sytuacji w rozdrobnionych państewkach włoskich. Republika Florencji, która była jednym z najpoważniejszych pretendentów do podjęcia próby zjednoczenia Włoch, prowadziła w tym okresie politykę zachowawczą, ukierunkowaną jedynie na zachowanie własnego stanu posiadania. W takich okolicznościach Machiavelli szukał rozwiązań mogących zmienić zastany marazm i brak inicjatywy zjednoczeniowej. Jako, że najważniejszym celem w polityce jest racja państwa, aby ją osiągnąć można korzystać z wszelkich dostępnych środków. Władca powinien zachowywać pozory łaskawości, prawości, człowieczeństwa, a siłę i terror powinien łączyć z podstępem i zdradą. Pożądane jest, by poddani szanowali i kochali swojego władcę, a przynajmniej – by wywoływał on lęk. Mąż stanu, aby prowadzić skuteczną politykę, musi także sięgać po środki i metody sprzeczne z zasadami moralnymi. Cel uświęca środki- „Podaj mi swoją broń, zamierzam cię zabić”, a jedynie: „Podaj mi swoją broń”, ponieważ gdy znajdzie się ona w naszym ręku, możemy ten zamiar wprowadzić w życie. Machiavelli nie był pierwszym, który głosił tego rodzaju poglądy. Stanowią one jeden z tych wariantów myśli i praktyki politycznej, które pojawiły się równolegle z samą wspólnotą polityczną. Machiavelli jest wszakże jedynym filozofem, który użyczył temu sposobowi myślenia i działania autorytetu własnego nazwiska – do tego stopnia, że jest ono zawarte w potocznej nazwie tego sposobu. Niemoralną doktrynę, którą starożytni pisarze przekazywali w ukryciu i z wyczuwalnym wstrętem, Machiavelli głosi jawnie i bez ogródek. Leo Strauss uważał iż Machiavelliego trzeba rozpatrywać przez pryzmat przednowożytnej tradycji Zachodu – tak biblijnej, jak i klasycznej, bo tylko tak możemy dostrzec prawdziwą naturę myśli Machiavellego. Mówi się, że Machiavelli pokazał nam człowieka, którym kierują niskie pobudki i egoizm. Machiavelli, tworząc odmienny zbiór wartości, którymi winien się kierować polityk, rozszczepił kategorie władzy i moralności, ale też kategorie władzy i prawdy. Paradoksalnie jednak korzenie współczesnej tyranii tkwią zaś w myśli Machiavellego, w wyznawanym przez niego poglądzie, że cel uświęca środki. Można zaryzykować postawienie tezy iż makiawelizm na swój sposób był uniwersalny, a jego tezy mogły być dopasowane do wielu współcześnie istniejących doktryn politycznych. Machiavelli jest często zaliczany na równi z Protagorasem i Nietzsche do kręgu tradycji amoralistycznej. że stosowanie tej zasady jest ograniczone: "okrucieństwo i terror należy stosować, ale rozsądnie i tylko w miarę potrzeby". Uważał, że nawet jeśli ktoś chciałby postępować moralnie, będzie mu bardzo trudno obronić się przed powszechną niegodziwością. Machiavelli, rozumiejąc państwo jako twór złożony z władcy i podporządkowanych mu jednostek, mało interesował się społeczeństwem, bardziej warunkami działania w danym ustroju politycznym, do czego przydatna jest według niego wiedza psychologiczna. Doktryna polityczna Niccolo Machiavellego objęła swym zasięgiem wszystkie elementy praktyki politycznej niezbędne do zdobywania, sprawowania i utrzymania władzy. Machiavelli głosząc swoje rady i opinie brał pod uwagę zarówno fakty historyczne i aktualne wydarzenia polityczne, jak również naturalne skłonności ludzkiego charakteru. Machiavelli zauważył, że radykalizm postulatów politycznych jednej ze stron konfliktu wywołuje determinację przeciwnika i w efekcie przyczynia się do eskalacji walk, natomiast skłonność do kompromisu u jednej strony powoduje podobne nastawienie u strony przeciwnej. Doktryna polityczna Machiavellego wzbudziła szczególne zainteresowanie ideologów i twórców faszyzmu. Benito Mussolini przygotował rozprawę doktorską na temat poglądów politycznych Machiavellego. Zwolenników makiawelizmu można znaleźć także po drugiej stronie barykady politycznej. Antonio Gramsci dokonał ukierunkowanej ideologicznie analizy twórczości Machiavellego (Nowoczesny Książę) i powiązał doktrynę Machiavellego z teorią walki klas oraz "dziejową rolą klasy robotniczej".
Na koniec warto wspomnieć o głównych opozycjonistach wobec poglądów Machiavellego, którymi byli XVII-wieczni hiszpańscy katolicy. Powodem krytyki było uznawanie przez twórcę Księcia wartości politycznych jako niezależnych, w niektórych przypadkach nawet nadrzędnych nad religijnymi (Claudio Clemente w El Machiavelismo degollado, czy Alvia de Castro w Verdadera razon de Estado). Makiawelistów uważano za ludzi bezbożnych, heretyków, którzy nie mają szacunku dla religii, skupiając się wyłącznie na racji stanu.
Jan Piasecki